FRANCUSKA POJAČAVA NUKLEARNU ENERGIJU: U planu 6 novih reaktora četvrte generacije

Čovečanstvo se sve češće susreće sa brojnim problemima promene klime. Ubrzano povećanje antropogene emisije stakleničkih gasova glavni je razlog ovih promena. Fosilna goriva su u dvadesetom veku omogućila razvoj industrije i napredak, ali i sve veću emisiju CO2, najvećeg stakleničkog gasa. Na godišnjim UN konferencijama o zaštiti klime (COP) bezuspešno se nastoji ograničiti potrošnju fosilnih goriva.

Na 28. Konferenciji COP održanoj krajem 2023. godine u Dubaiju upozoreno je da i dalje dolazi do povećanja temperature. Nerazvijene zemlje, koje su i najviše pogođene promenama klime i nedostatkom hrane, uzalud traže veću finansijsku pomoć za brži razvoj. Razvijene zemlje se nadmeću u promociji novih tehnologija elektrifikacije na osnovu obnovljivih izvora te inovacijama hvatanja, skladištenja i ponovne upotrebe CO2.

U pogledu nuklearnih elektrana postoje dva različita koncepta:

• EU zemlje, naročito Nemačka i Austrija, insistiraju na obnovljivim izvorima energije te zabrani nuklearnih elektrana.
• SAD i Francuska, uz obnovljive izvore energije, planiraju i dalje koristiti i graditi nove nuklearne elektrane.

Poučno je upoznati iskustva Francuske u insistiranju na nuklearnim elektranama. Francuska upotrebu nuklearne energije temelji na stalnom nadzoru francuske nuklearne agencije, koja je jedna od najstrožih u svetu.

Francuska je osmislila i jedinstveni koncept recikliranja nuklearnog otpada. Za smanjenje emisije CO2, atletskim rečnikom u očekivanju skorih Olimpijskih igara u Parizu, podigla je lestvicu vrlo visoko. Do 2030. godine, u odnosu na 1990., planiraju emisiju stakleničkih gasova (CO2, metan, deponijski gas i dr.) smanjiti 55 odsto, odnosno sledećih pet godina plan je godišnje emisije ugljen-dioksida smanjiti 4 do 5 procenata, što je dvostruko veće smanjenje od ostvarenog prethodnih šest godina.

Nedavno je Robert Kakarigi imao prilike da se detaljno upozna sa energetskom tranzicijom Francuske prema kojoj su obnovljivi izvori energije i nuklearne elektrane jednako važni. Plan je i povećati proizvodnju toplotne energije iz OIE te proširiti urbane toplovode za grejanje i klimatizaciju. Očekuje se dvostruko veća snaga solara (fotonaponskih sistema). Jednako ubrzano gradiće se i vetroelektrane na kopnu te čak 18 GW priobalnih vetroelektrana. Čak 70 odsto električne energije u Francuskoj dolazi iz 58 nuklearnih reaktora. Planirana je izgradnja 6 novih nuklearnih reaktora četvrte generacije, koji kao gorivo koriste soli radioaktivnog torijuma.

U Evropi, Francuska prednjači u privlačenju stranih investicija i otvaranju start-apova. Ekološko-energetsku tranziciju razvijaju na povezivanje inovatora, investitora, eko udruženja i politike s ciljem da budu lideri u promociji novih tehnologija.

Ekološkim planiranjem u praksi (Taking Action – Ecological Planning) smanjiće se emisija CO2 do 2030. godine za 138 miliona tona, oporaviti 1,4 hektara zemljišta radi očuvanja biodiverziteta te smanjiti potrošnju vode za 10 odsto. Insistira se i na dekarbonizaciji 50 područja sa jakom industrijom koja emituju najviše stakleničkih gasova.

Francuska je naročito ponosna na veliko postrojenje za recikliranje iskorišćenog nuklearnog goriva i ostalog nuklearnog otpada u Orano la Hagueu smeštenom na poluostrvu Cotentin (Normandija) koji zauzima čak 300 hektara.

Temelj tog postrojenja je izvanredno organizovani celoviti nadzor radioaktivnosti. Na primer, svi posetioci moraju prvo potpuno skinuti odeću i preobući se u novu belu odeću uz merenje radioaktivnosti pre ulaza i nakon izlaza iz postrojenja.

Zaposleno je čak 4.000 radnika i gotovo 1.000 podizvođača. Do 2024. godine hemijski je obrađeno 34.000 metričkih tona istrošenog nuklearnog goriva iz 58 francuskih reaktora, ali i istrošenog goriva iz nemačkih, švajcarskih, belgijskih, italijanskih, holandskih, kineskih i japanskih nuklearki. Postrojenje Orano la Hague je i mesto razvoja novih inovacija i modela koje preuzimaju brojne druge zemlje u svetu.

Prvo se primljenom nuklearnom otpadu smanjuje obim. Zatim se istrošeno nuklearno gorivo reciklira u uranijum i plutonijum te meša u MOX reciklirano nuklearno gorivo (mešavina oksida plutonijuma i osiromašenog uranijuma). Na taj način se smanjuje količina visoko radioaktivnog otpada, koji inače treba sigurno zbrinuti uz vrlo visoke troškove. Nereciklirani ostatak nuklearnog otpada se meša sa specijalnom vrstom kaljenog stakla i ugrađuje u nepropusne spremnike za skladištenje i kasnije trajno odlaganje. Sve količine nuklearnog otpada koje su zaprimljene, prema zakonu Francuske, nakon obrade i prerade, mora se vratiti u zemlju odakle su dovezene.

Postrojenje Orano la Hague garantuje recikliranje istrošenog nuklearnog goriva, smanjuje količinu radioaktivnog otpada i smanjuje potražnju za prirodnim uranijumom. Francuski ministar ekonomije, finansija, industrije i digitalne nezavisnosti Bruno Le Mer najavljuje: „Francuska će nastaviti svoju strategiju tretiranja i recikliranja korišćenja nuklearnog goriva i nakon 2040. godine, s planovima za produženje životnog veka postojećih postrojenja za reciklažu te pokretanje izrade studija za izgradnju novog postrojenja za proizvodnju goriva mešanih oksida (MOX) i novog postrojenja za oporavak korišćenog nuklearnog goriva“.